คำแนะนำจาก อาจารย์บรรจง สมบูรณ์ชัย คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ และการออกแบบสิ่งแวดล้อม มหาวิทยาลัยแม่โจ้
ต้นฉำฉา เป็นไม้นำเข้า มาจากโซนบราซิล อยู่ในพืชตระกูลถั่ว มีลักษณะการเจริญเติบโตในพื้นที่เฉพาะหรือโดยระบบโครงสร้าง เขาโตเร็วมีความทนทานต่อโรคและแมลง มีการกักเก็บไนโตรเจน เพราะฉะนั้นใบฉำฉาจะมีประโยชน์ ใบสามารถนำไปทำปุ๋ย ฝักก็มีประโยชน์ กล่าวคือทุกส่วนของต้นฉำฉามีข้อเด่น โดยรูปทรงมันแผ่กว้างให้ร่มเงาได้ดี สามารถดูดซับปริมาณคาร์บอนได้ดี ทรงพุ่มใหญ่ขนาดที่ว่าหนึ่งต้น ถ้าปล่อยตามธรรมชาติ อาจจะต้อง 1 ต้นต่อ 1 ไร่
วิธีสังเกตง่าย ๆ ก็คือ
1. เราต้องรู้จักรูปทรงก่อน ว่าควรจะมีกิ่งก้านแผ่กว้าง ถามว่าสูงมากไหม เต็มที่ประมาณ 10-15 เมตร
2. ฉำฉาจะไม่ผลัดใบ ฉำฉาจะค่อย ๆ ผลัดเปลี่ยนใบ ใบจะมีอยู่ตลอดปี วิธีสังเกตให้ดูจากใบ ใบแน่นไหม ใบจะค่อนข้างสม่ำเสมอ แต่ถ้าร่วงจนเห็นกิ่งก้านเลย
3. ดูปลายกิ่ง ถ้าปลายกิ่งไม่มีใบเลย แห้ง อันนี้น่าจะดูไว้ก่อนว่าน่าจะมีความผิดปกติ
4. ฉำฉามันมีรากที่มีปม มันจะดันขึ้นมาบนผิวดิน โดยกระบวนการกักเก็บสารอาหารของต้นฉำฉาคือมันจะมีจุลินทรีย์ในดิน มันจะดึงธาตุอาหารมาสะสมอยู่ในรากเป็นปม เรียกว่าปมไลโซเดียม ก็ต้องดูว่าปกติดีไหม ถ้ารากมันโดนทับแน่นเกินไป กิ่งจะไม่สามารถดึงอาหารจากรากไปได้ พอใบลดลง มันก็จะเห็นปลายกิ่ง
5. เปลือกและกิ่งของต้น อาจจะมีสัตว์ไปแทะ อย่างกระรอกจะแทะเปลือกบ่อยครั้ง มันก็จะเกิดปลายกิ่งที่แห้ง และบริเวณเปลือกจะมีบางส่วนที่ถูกหนอนหรือด้วงเจาะลำต้น ปัญหาคือนิสัยของฉำฉามันมีการผลัดเปลือกและร่อนออกเรื่อย ๆ ถ้ามันร่อนในช่วงฤดูฝน พวกด้วงหรือหนอนมันชอบเข้าไปฝังไข่ในเปลือกอ่อน แล้วเราจะไม่ค่อยสังเกตเห็นเพราะเปลือกนอกมันหุ้มไว้อยู่ และดูเรื่องยางไม้มันไหลมาไหม ถ้ามีความชื้นเข้าไปด้วยก็จะเกิดเชื้อรา การผุกร่อน พอมีความชื้นไปผสมกับหนอนหรือด้วงที่เจาะมันก็จะเกิด
6. เวลากิ่งแห้งแล้วมันคาอยู่ เราก็ต้องไปสังเกตว่ากิ่งที่แห้งแล้วคาไว้นั้น ถ้าไม่ตัดกิ่งให้ชิดลำต้น มันจะผุปลายกิ่งเข้าไปในลำต้นได้
ในการตรวจสุขภาพเบื้องต้นคือต้องดูสภาพแวดล้อมของต้นฉำฉา เช่น ถนนรอบข้าง เป็นคอนกรีต เป็นลาดยาง มันมีผลของการไปบล็อคไม่ให้อากาศหรือน้ำเข้าไปในดิน และปัญหาการปิดทับหน้าดินมากเกินไปรากก็จะไม่สมบูรณ์ เนื่องจากสิ่งมีชีวิต รากมันต้องอาศัยจุลินทรีย์ในการย่อยสารอาหารเข้าไป ถ้าดีที่สุดคือการเปิดหน้าดิน
ท้ายสุดแล้ว อาจารย์บรรจงย้ำว่า “สิ่งแรกเราต้องดูต้นเหตุของมันก่อน ถ้ามันเกิดจากสภาพโดยรอบ อาจจะต้องเอาของแข็งพวกนั้นออกมา เพราะรากเป็นสิ่งสำคัญสุดของต้นไม้” ให้ลองสังเกตก่อนว่ามันมีหนอนหรือด้วงไหม และไปดูเรื่องกิ่งแห้ง น้ำหนักมันอาจจะมากด้วย ถ้าเราทำเองไม่ได้ก็ต้องหาคนที่มีความสามารถในการแก้ไขปัญหานี้ได้ และที่สำคัญคือต้องคอยดูอาการที่มันผิดปกติ เช่น ใบร่วง ใบเหลือง คือต้นไม้ใหญ่อย่างไรก็ต้องรดน้ำ เรายังคงต้องการน้ำ ฉำฉามันอยู่ริมน้ำได้ดี มันชอบความชื้น
ประชาธรรมคือองค์กรสื่อทางเลือกที่ก่อตั้งเมื่อปี 2542 โดยกลุ่มนักวิชาการ องค์กรพัฒนาเอกชนและองค์กรชุมชนในเขตภาคเหนือ
