17 ตุลาคม 2566
16 ตุลาคม 2566 โรงเรียนสันกำแพง โรงเรียนบ้านหนองโค้ง ร่วมกับมูลนิธิสื่อประชาธรรมจัดงานอบรมเชิงปฏิบัติการหัวข้อ “เปลี่ยนสันกำแพงด้วยพลังเยาวชน ปี 2” ณ ห้องโสตทัศนศึกษา 2 โรงเรียนสันกำแพง อ.สันกำแพง จ.เชียงใหม่ โดยมีเยาวชนเข้าร่วมจากทั้งโรงเรียนบ้านหนองโค้งและสันกำแพงกว่า 30 คน
เป้าหมายของการอบรมในครั้งนี้ คือการสร้างแรงบันดาลใจในการทำงานเพื่อสิ่งแวดล้อม ท้องถิ่น หรือชุมชน รวมถึงการสร้างเครื่องมือให้กับเยาวชนในการลงพื้นที่ชุมชน
ในช่วงเช้า ชนกนันทน์ นันตะวัน จากกลุ่มสม-ดุลเชียงใหม่ ได้ชวนทุกคนย้อนกลับไปในวัยเด็กมาจนถึงปัจจุบันที่เราต่างแวดล้อมด้วยสิ่งแวดล้อม ธรรมชาติ เพื่อสร้างแรงบันดาลใจในการทำงานขับเคลื่อนด้านสิ่งแวดล้อม และชนกนันทน์มองว่าการขับเคลื่อนสิ่งแวดล้อมที่ดีคือการทำมันอย่างสม่ำเสมอและซ้ำ ๆ ไปเรื่อย ๆ รวมถึงกลยุทธ์ในการสื่อสารที่ดีต้องไม่ยัดเยียดเนื้อหา เช่น การทำกิจกรรมวาดภาพด้วยสีน้ำจากของธรรมชาติก่อนที่จะสื่อสารเรื่องราวที่เชื่อมโยงกับประเด็นสิ่งแวดล้อม
ต่อมา ตระการ ทนานทอง ครูโรงเรียนสันกำแพง ได้เล่าถึงสถานการณ์ต้นฉำฉาสันกำแพงในปัจจุบัน ทั้งเรื่องข้อมูลด้านสุขภาพจากการสำรวจ รวมถึงข้อมูลด้านอุบัติเหตุของต้นฉำฉา เพื่อให้เยาวชนได้เห็นบริบท ข้อถกเถียงในปัจจุบัน
ต่อมา เยาวชนได้แบ่งกลุ่มไปลงพื้นที่เพื่อศึกษาบริบทฉำฉา ในอำเภอสันกำแพง นำทีมโดยเยาวชนพลเมืองสันกำแพง ชวนลองสะท้อนปัญหาของต้นฉำฉา ทั้งเรื่องสุขภาพและสังคม เนื่องจากเวลาเราทำงานด้านสิ่งแวดล้อมจำเป็นต้องคำนึงถึงความปลอดภัยของผู้คนด้วย
เยาวชนได้แลกเปลี่ยน นำเสนอถึงความเห็นของชุมชนที่ได้ไปเก็บมาว่า “คนทั่วไปที่สัญจรบนถนนมองว่า ให้ความร่มเย็น ให้ความสวยงามกับพื้นที่ แต่ข้อเสีย ผิวถนนขรุขระ ใบไม้ร่วงจำนวนมาก และเกิดอุบัติเหตุบ่อย ๆ เสนอว่าควรเอาออก” ด้านพ่อค้าแม่ค้า มองว่า ช่วยทำให้ร่มเย็น มองว่าการมีต้นไม้ใหญ่ถือเป็นการควบคุมความเร็วในการสัญจร ข้อเสนอคืออยากให้มีต้นฉำฉานี้ต่อไป”
แต่อีกกลุ่มที่ได้ไปสัมภาษณ์ช่างเย็บผ้าที่เปิดร้านแถวนั้น “เขามองว่าข้อดี มองว่าให้ความร่มรื่น แค่เพียงในตอนเช้า ข้อเสียคือเกิดอุบัติเหตุและงบประมาณในการดูแล ข้อเสนอคืออยากให้รื้อถอน และปลูกต้นไม้ที่สามารถให้ประโยชน์แทน” อีกกลุ่มหนึ่งได้ไปสัมภาษณ์คุณลุงขายพระ มีข้อเสนอว่า “อยากให้เพิ่มความสว่างกับถนนมากขึ้น และขยายถนน รวมถึงตัดแต่งกิ่งให้ถูกวิธี”
ต่อมาเป็นกระบวนการการลงพื้นที่ชุมชน ชวนคุยโดย สาวิตรี ศรีสะอาด ผู้ประสานงานเครือข่ายเชียงใหม่เขียวสวยหอม และชวนออกแบบเครื่องมือในการสอบถามความเห็นทางสังคม ความสำคัญของการลงพื้นที่เก็บข้อมูล รวมถึงวิธีการได้มาซึ่งข้อมูล
วิธีการในการได้มาซึ่งข้อมูล ผ่าน 10 ขั้นตอนพื้นฐานในการจัดระบบชุมชน
- การผสมกลมกลืน คือการลงไปคลุกคลีให้ชุมชนรู้จักเรามากขึ้น เกิดความไว้วางใจ ลงชุมชนซ้ำ ๆ
- ศึกษาชุมชนเพื่อนำมาเป็นประเด็นคำถามในการทำแบบสอบถาม
- การค้นหาปัญหาและวิเคราะห์ปัญหา มองมิติของปัญหา ลำดับความสำคัญของปัญหา
- ค้นหาผู้นำ เป็นขั้นตอนที่ไม่ง่าย กว่าจะได้ผู้นำที่เราต้องการ
- การเตรียมความพร้อมก่อนประชุม นำประเด็นไปหารือกับชุมชน รวบรวมข้อมูล
- การประชุมชุมชน
- บทบาทสมมติ การจำลองเหตุการณ์
- การปฏิบัติการ/การดำเนินงาน ลงมือทำตามแผนงาน
- สรุปประชุม
- องค์กรประชาชน
ต่อมา เยาวชนได้ร่วมกันออกแบบคำถามในแบบสอบถามเพื่อใช้ลงพื้นที่ต่อไป มีการทดลองปรับเปลี่ยนจากแบบสอบถามเดิม เพิ่มเติมให้เหมาะสมกับพื้นที่มากขึ้น ได้ร่วมถกเถียงแลกเปลี่ยนความคิดเห็นกัน
ท้ายสุดของการอบรม เยาวชนผู้เข้าร่วมได้ร่วมกันถอดบทเรียน และความรู้ใหม่ที่ได้ในครั้งนี้ว่า เห็นการปรับตัวของชุมชนหรือผู้ประกอบการที่อาศัยอยู่กับต้นไม้ คือการปรับตัวของสภาพแวดล้อม และ เห็นความร่วมมือของชุมชน ผู้ประกอบการรอบข้างถนนฉำฉามากขึ้น และการไม่เหมารวมหรือการตัดสินคนอื่น ๆ เพราะแต่ละคนนั้นมีความคิดเห็นที่แตกต่างกัน มากกว่านั้นยังเห็นความเห็นที่คนในชุมชน แม้จะบริเวณใกล้กัน แต่มีความเห็นที่แตกต่างกันอย่างสิ้นเชิง การรรับข่าวสารในพื้นที่ที่ไม่เท่ากัน ดังนั้นทางเยาวชนมองว่าข่าวสารหรือสื่อมีความสำคัญอย่างมากในความคิด ความเชื่อ และการตัดสินใจ
หลังจากนี้ จะมีกิจกรรมสนุก ๆ ในพื้นที่สันกำแพงอีก โปรดรอติดตาม
ประชาธรรมคือองค์กรสื่อทางเลือกที่ก่อตั้งเมื่อปี 2542 โดยกลุ่มนักวิชาการ องค์กรพัฒนาเอกชนและองค์กรชุมชนในเขตภาคเหนือ
